Silybum
marianum, (Compositae), Milk thistle, Σίλυβο,
το αγκάθι της Μαρίας
Παρόλο που σαν γαϊδουράγκαθο περιγράφονται δεκάδες φυτά της οικογένειας των Συνθέτων, τα πιο ενδιαφέροντα είναι ο Cnicus benedictus, με μαλακά και λίγο αγκαθωτά φύλλα και κίτρινο λουλούδι και το Σίλυβο, με αγκάθια που τσιμπάνε πολύ και λουλούδια κοκκινωπά ή λευκά. Τα τόσο "ταπεινά" αυτά αγκάθια, είναι από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα κρυμμένων θησαυρών στον κόσμο των φαρμακευτικών φυτών.
Οι σπόροι του Σίλυβου περιέχουν ένα μίγμα φλαβονοεϊδών, τη σιλυμαρίνη, που σε μικρότερες ποσότητες υπάρχει στους βλαστούς και τα φύλλα. Το φυτό χρησιμοποιήθηκε επί χρόνια σαν βοηθητικό της παραγωγής γάλακτος σε νεαρές μητέρες και σαν χολαγωγό-χολαιρετικό. Σήμερα χρησιμοποιείται ως ηπατοπροστατευτικό και μάλιστα, αποτελεί το μοναδικό φάρμακο εκλογής για πολλές περιπτώσεις.
Όπως είναι γνωστό, ηπατικά προβλήματα μπορούν να προκληθούν από τη
δράση
των ελευθέρων ριζών, δηλαδή τοξικών παραγόντων με υψηλή μοριακή δραστικότητα,
που καταστρέφουν άλλα μόρια ή και τα ίδια τα κύτταρα. Το σίλυβο
προλαμβάνει αυτή τη δράση λειτουργώντας σα αντιοξειδωτικό, 10 φορές
πιο ισχυρό από την βιταμίνη Ε, που έχει την ίδια ιδιότητα.
Αλλά επιπλέον, το σίλυβο αυξάνει τη συγκέντρωση της γλουταθειόνης (GSH) στο ήπαρ, που είναι υπεύθυνη για την αποδόμηση και αποτοξίνωση μοριακών αλυσίδων ορμονών, φαρμάκων και χημικών ουσιών, πράγμα που σημαίνει ότι βελτιώνει την αποτοξινωτική ικανότητα του ήπατος.
Μια άλλη
επικίνδυνη για το ήπαρ ομάδα ενώσεων είναι τα λευκοτριένια, που παράγονται
με μεταφορά οξυγόνου σε πολυακόρεστα λιπαρά οξέα, παρουσία ενός ενζύμου,
της λιποξυγενάσης. Το σίλυβο φαίνεται ότι αναστέλλει τη δράση αυτού
του ενζύμου και εμποδίζει έτσι την παραγωγή και τη δράση των λευκοτριένιων.
Ίσως η πιο ενδιαφέρουσα επίδραση του σίλυβου είναι η ικανότητά του
να ευνοεί την πρωτεϊνοσύνθεση και την παραγωγή νέων ηπατικών κυττάρων,
σε αντικατάσταση των κατεστραμμένων. Έτσι, λειτουργεί σαν αντίδοτο απέναντι
σε τοξικούς παράγοντες, που είτε υπάρχουν στο φυσικό περιβάλλον, είτε
παράγονται από μεταβολικές διαδικασίες. Χαρακτηριστικές είναι οι μελέτες
για δηλητηριάσεις από τοξικά μανιτάρια του γένους Amanita, όπου σε συνάρτηση
με το χρόνο λήψης του, εξουδετέρωσε πλήρως τις επιπτώσεις.
Έτσι, το φυτό χρησιμοποιείται σε ηπατικές βλάβες από χημικούς παράγοντες (και από οινόπνευμα), σε χρόνιες ηπατίτιδες, ιογενείς ηπατίτιδες, δηλητηριάσεις, ίκτερο, κίρρωση του ήπατος.
Εξακολουθεί
να χρησιμοποιείται και για την αύξηση παραγωγής γάλακτος κατά τη γαλουχία,
αλλά και στη ψωρίαση. Η συσχέτιση ψωρίασης - ηπατικής λειτουργίας, εκδηλώνεται
στη διαδικασία διήθησης του αίματος και ίσως διακαιολογείται από την
διαπίστωση υψηλών συγκεντρώσεων ενδοτοξινών και λευκοτριένιων στη ψωρίαση.
Η συνήθης δοσολογία λήψης του φυτού είναι 70-210 mg εκχυλίσματος, τρεις
φορές ημερησίως. 
Καλύτερα
είναι να χρησιμοποιούνται σταθεροποιημένα εκχυλίσματα του φυτού. Το
Silybum marianum, δεν παρουσιάζει τοξικότητα. Σε υψηλές και μακροχρόνιες
δόσεις ίσως χρειαστεί συμπληρωματικά κάποιο σκεύασμα πλούσιο σε φυτικές
ίνες, γιατί λόγω της χολαιρετικής δράσης του φυτού, μπορεί να ερεθιστεί
ο εντερικός βλεννογόνος και να προκληθεί μικρή μάζα κοπράνων.
Σε λατινικό χειρόγραφο του "Περί Ύλης Ιατρικής" 13ος αι. (Οξφόρδη) ο Διοσκουρίδης συνιστά το μέγα κενταύριον κν. γαϊδουράγκαθο για την επούλωση των πληγών. Σύμφωνα με τη μυθολογία ο Κένταυρος Χείρων κρατάει το μέγα κενταύριον στο χέρι ή αλλιώς χειρωνιά ή αλλιώς αίμα του Ηρακλέους, με το οποίο θεράπευσε την πληγή του, που του προκάλεσε ο Ηρακλής.
