Hypericum perforatum
(Βαλσαμόχορτο)

Υπερικόν το διάτρηρον, (Hypericaceae), βάλσαμο, σπαθόχορτο, St.-John's-wort

Η λέξη Perforatum προέρχεται από τα λατινικά, που μεταφράζουν το ελληνικό «διάτρητο». Τα φύλλα είναι φωτεινά κίτρινα-πορτοκαλί. Τα πέταλα, συνήθως κίτρινα. Όταν γυρίσουν προς το φως, αποκαλύπτουν ημιδιαφανείς στιγμές που δίνουν την εντύπωση πως είναι διάτρητες. Οι κουκίδες αυτές δεν είναι όμως τρύπες, αλλά έγχρωμα αιθέρια έλαια και ρητίνες. Αν τρίψει κανείς τις μαύρες αυτές κουκίδες που έχουν τα 5 πέταλα με τα δάχτυλά του, αυτά θα γίνουν κόκκινα. Για πολλούς φυτοθεραπευτές, αυτές οι μαύρες-κόκκινες κουκίδες περιέχουν μερικά από τα πιο πολύτιμα και αποτελεσματικά φυτικά συστατικά.
Οι στήμονες του φυτού έχουν ιδιαίτερη μορφή, με στερεό κυλινδρικό στέλεχος, με δύο γραμμές που εξέχουν κατά μήκος. Αυτές οι γραμμές κάνουν τον στήμονα να μοιάζει επίπεδος, πράγμα εντελώς ασυνήθιστο στον κόσμο των φυτών.

Περιέχει υπερικίνη και ψευδο-υπερικίνη, φλαβονοειδή (16% στα φύλλα), ξανθόνες, φαινολικά οξέα, αιθέρια έλαια (0,13% σε ολόκληρο το φυτό).

Το βαλσαμόχορτο απασχόλησε τη θεραπευτική από την αρχαιότητα, ο Γαληνός και ο Διοσκουρίδης το αναφέρουν σαν διουρητικό, επουλωτικό, εμμηναγωγό, αιμοστατικό.

Στη διάρκεια του μεσαίωνα αποδόθηκαν στο φυτό μαγικές ιδιότητες, ιδίως αν η συγκομιδή γινόταν στις 24 Ιουνίου, ημέρα εορτασμού του Α. Ιωάννη. Πώς και γιατί ονομάστηκε το φυτό βότανο του Αι Γιάννη, «St.-John's-wort» είναι άγνωστο. Πάντως σύμφωνα με τη σχετική «συζήτηση», στη Βίβλο αναφέρεται ότι ο Ιωάννης ο Πρόδρομος ζούσε στην έρημο τρεφόμενος με μέλι και ακρίδες. Επειδή στον ελληνικό κόσμο της εποχής η λέξη «άκρον» αφορούσε τις άκρες των φυτών, ορισμένοι θεώρησαν ότι ο Ι. ο Βαπτιστής τρεφόταν με βότανα, μεταξύ των οποίων το βαλσαμόχορτο. Σύμφωνα με άλλη ανάλογη «θεωρία» για την ονομασία του φυτού, οι μαύρες κουκίδες αντιστοιχούν στο αίμα του Αι Γιάννη και οι διαφανείς περιοχές των πετάλων, στα δάκρυα που χύθηκαν όταν αποκεφαλίστηκε.

Στις ΗΠΑ, μετά από ένα πρόγραμμα του ABC News τον Ιούνιο του 1997, το Hypericum έγινε το πιο δημοφιλές φυτό, το εναλλακτικό «prozaκ», (Ladose), για την ήπια και μέτρια κατάθλιψη. Χρησιμοποιείται επίσης σαν αντισπασμωδικό και βελτιωτικό της ποιότητας του ύπνου σε αϋπνίες. Ήδη, το 1994 στη Γερμανία, συνταγογραφήθηκαν συνταγές για 20 εκατ. ασθενείς! Μόνο στην Μοντάνα των ΗΠΑ καλλιεργούνται σήμερα 500.000 στρέμματα φυτού.

Εξωτερικά χρησιμοποιείται σαν άριστο επουλωτικό σε πληγές και εγκαύματα πρώτου βαθμού. Το Hypericum σύμφωνα με ορισμένες υποθέσεις μπορεί να φανεί χρήσιμο στη θεραπεία του απλού έρπητα και στο σύνδρομο της χρόνιας κόπωσης.

Αλλά η μεγάλη υπόσχεση του φυτού είναι η συμβολή του στη θεραπεία του AIDS! Πολλοί ασθενείς με AIDS δέχτηκαν ευεργετικά τη χρήση του φυτού, δήλωσαν πιο αισιόδοξοι, με περισσότερη ενέργεια και λιγότερη κούραση. Μελέτες δείχνουν μια αύξηση ή σταθεροποίηση των βοηθητικών Τ-κυττάρων για μεγάλο χρονικό διάστημα μετά απο καθημερινή λήψη, από το στόμα και ενδοφλεβίως, 1-2mg υπερικίνης.

Δοσολογία: σε μορφή καψουλών, μια τυπική δοσολογία είναι 300mg 3 φορές ημερησίως για τιτλοδοτημένα προϊόντα σε 0,3% υπερικίνης. Σαν βάμμα (που περιέχει 0,2-0,3% υπερικίνη), μισό κουταλάκι του γλυκού σε λίγο νερό, να πίνεται αργά σε διάστημα 10-15 λεπτών.

Προφυλάξεις: Το Hypericum μπορεί να επηρεάσει το ήπαρ προκαλώντας ευαισθησία στο φως. Σε ορισμένα δέρματα μπορεί να προκαλέσει αντίδραση φωτοευαισθησίας και φωτοδερματίτιδα, που εκδηλώνεται με δερματικούς ερεθισμούς, περιλαμβανομένου του στόματος, της μύτης και των αυτιών. Δεν πρέπει μετά τη χρήση του να ακολουθεί έκθεση στο φως. Τα σκουρόχρωμα δέρματα δεν προσβάλλονται. Σε πειραματόζωα επηρεάζει τη θερμορύθμιση. Πάντως, τα περιστατικά φωτοευαισθησίας και παρενεργειών που έχουν καταγραφεί είναι σπάνια και αφορούν ορισμένες περιπτώσεις πολύ υψηλών ημερήσιων δόσεων που χρησιμοποιούνται σε ασθενείς με AIDS.

Το Hypericum μπορεί να επηρεάσει το μεταβολισμό ορισμένων ενζύμων, κατά συνέπεια χρειάζεται προσοχή όταν χορηγείται ταυτόχρονα με άλλα φάρμακα.

Όσοι χρησιμοποιούν Hypericum θα πρέπει να το σταματήσουν, αν λαμβάνουν φαρμακευτικά σκευάσματα που περιέχουν τις εξής δραστικές ουσίες: ινδιναβίρη (crivixan), κυκλοσπορίνη (ciclosporin), θεοφυλλίνη (choledyl, theo-dur, uniphyllin, aberten), διγιτοξίνη (digoxin, lanoxin), panwarfin, και αντισυλληπτικά.

Επίσης επειδή το Ηypericum επηρεάζει νευροδιαβιβαστές, μπορεί να αλληλεπιδρά με διάφορα ψυχότροπα φάρμακα, συμπεριλαμβανομένων άλλων αντικαταθλιπτικών.Σε περίπτωση άλλων φαρμάκων πρέπει να ενημερώνεται ο θεράπων ιατρός.